Jak uzyskać status osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii

Polacy mieszkający na stałe w Wielkiej Brytanii, ale nieposiadający brytyjskiego obywatelstwa, po Brexicie muszą zdobyć tzw. settled status. Jak go uzyskać?

Stało się. Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. W praktyce pozostanie jednak członkiem Wspólnoty jeszcze do 31 grudnia 2020 r. W międzyczasie wypracowane mają zostać nowe rozwiązania dotyczące relacji pomiędzy UE a Zjednoczonym Królestwem. Na razie wciąż nie wiadomo chociażby, czy po zakończeniu procesu przejściowego Polacy będą potrzebować wiz do Wielkiej Brytanii. Pewne jest za to, że ci, którzy już są na Wyspach i nadal chcą tam mieszkać, muszą uzyskać tzw. status osoby osiedlonej.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• dlaczego warto uzyskać „settled status”,
• jak długo jest ważny status osoby osiedlonej,
• czym się różnią „settled status” i „pre-settled status”,
• kiedy należy się ubiegać o status osoby osiedlonej,
• jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać „settled status”,
• gdzie i jak można złożyć wniosek o nadanie statusu osoby osiedlonej,
• ile kosztuje przyznanie „settled status”,
• kto powinien ubiegać się o status osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii – a kto nie musi tego robić,
• czy dzieci też muszą uzyskać „settled status”,
• jak długo czeka się na rozpatrzenie wniosku o nadanie statusu osoby osiedlonej,
• czy osoba z wyrokiem może uzyskać „settled status”,
• co zrobić, jeśli status osoby osiedlonej nie zostanie przyznany.

Co daje status osoby osiedlonej

Ubieganie się o status osoby osiedlonej nie jest obowiązkowe, ale jego zdobycie pozwala zachować liczne przywileje, które w przeciwnym razie przestaną przysługiwać wielu mieszkańcom Wysp Brytyjskich po 30 czerwca 2021 r. Chodzi m.in. o:

• prawo do pracy,
• możliwość korzystania z publicznej służby zdrowia (ang. National Health Service, NHS),
• możliwość podjęcia lub kontynuacji nauki,
• dostęp do różnego rodzaju świadczeń, np. zasiłków czy emerytur – o ile dana osoba kwalifikuje się do ich uzyskania,
• swobodne przekraczanie granic Wielkiej Brytanii.

Urodzone w tym kraju dzieci osoby posiadającej status osiedleńca automatycznie otrzymają ponadto brytyjskie obywatelstwo. Ale uwaga: nie dotyczy to tych, którzy uzyskają ów status tymczasowo – status dzieci będzie wówczas taki sam jak status rodzica (chyba że obywatelstwo przysługuje im z uwagi na drugiego rodzica).

Bo trzeba wiedzieć, że w zależności od tego, jak długo ktoś mieszka na Wyspach, przyznany może zostać rzeczony status osoby osiedlonej (ang. settled status) albo właśnie jedynie tymczasowy status osoby osiedlonej (ang. pre-settled status).

Jak długo ważny jest status osoby osiedlonej

Ten pierwszy obowiązuje bezterminowo, o ile jego posiadacz nie opuści Wielkiej Brytanii jednorazowo na dłużej niż 5 lat. „Pre-settled status” przyznaje się zaś na 5 lat, przy czym utracić go można już po 2 latach ciągłej nieobecności w UK – jednak komuś, kto chciałby uzyskać później „settled status”, nie wolno wyjechać na tak długo.

Status osoby osiedlonej przyznaje się bowiem tylko tym, których pobyt w UK rozpoczął się przed 31 grudnia 2020 r. i trwa nieprzerwanie od co najmniej 5 lat. Czas ten liczony jest wstecz od momentu złożenia stosownego wniosku (p. niżej).

„Nieprzerwany pobyt” (ang. continuous residence) oznacza zaś pozostawanie w Wielkiej Brytanii, na Wyspach Normandzkich lub na wyspie Man przez minimum 6 miesięcy w każdym roku składającym się na okres 5 kolejnych lat. Istnieje tylko parę wyjątków od tej zasady:

• konieczność przebywania poza granicami UK z ważnego powodu, takiego jak np. urodzenie dziecka, ciężka choroba czy oddelegowanie do pracy w innym kraju – ale najwyżej przez 12 miesięcy i tylko raz we wspomnianym 5-letnim okresie;
• czas spędzony poza UK z uwagi na pełnioną służbę wojskową lub służbę Koronie Brytyjskiej – dotyczy to również członków najbliższej rodziny osoby pełniącej taką służbę.

Ten, kto nie jest w stanie wykazać nieprzerwanego pobytu na terenie Wielkiej Brytanii przez ostatnie 5 lat, ale zamieszkał tam przed końcem 2020 r., uzyska jedynie tymczasowy status osoby osiedlonej.

Kiedy należy ubiegać się o „settled status”

Po osiągnięciu wymaganego progu 5 lat nieprzerwanego pobytu w UK posiadacz takiego tymczasowego statusu może ubiegać się o „settled status”. Musi tylko złożyć wniosek, zanim jego dotychczasowy status wygaśnie. Jeśli owe 5 lat jeszcze nie minęło, ale upłynie przed 31 grudnia 2020 r., warto chwilę poczekać, tak by uzyskać status osoby osiedlonej od razu bezterminowo.

Jeśli natomiast potrafisz wykazać odpowiednio długi pobyt w Wielkiej Brytanii już teraz, nic nie stoi na przeszkodzie, aby już teraz aplikować. Wnioski można wszak składać od marca 2019 r. – i do tej pory zdążyło zrobić to już kilka milionów osób. Ostateczny termin zgłoszeń upływa 30 czerwca 2021 r., nie ma jednak co zwlekać, ryzykując na przykład, że wskutek spłynięcia w ostatniej chwili zbyt dużej liczby wniosków część z nich nie zostanie rozpatrzona na czas.

Niezbędne dokumenty

Zanim jednak przystąpisz do wypełniania odpowiedniego formularza, przygotuj wszystko, co będzie trzeba do niego dołączyć:

• cyfrowe zdjęcie twarzy – można je zrobić samemu, telefonem, fotografia musi jednak być dobrej jakości, zostać wykonana na jasnym tle i przedstawiać równomiernie oświetloną, nieprzysłoniętą włosami ani nakryciem głowy twarz, ukazaną w całości i od frontu,
• dokument tożsamości – paszport lub dowód osobisty,
• dowód przebywania w Wielkiej Brytanii przez wystarczająco długi czas, co najmniej od 2020 r. – jeśli czas ten wyniesie 5 lat lub więcej, przyznany zostanie „settled status”, w przeciwnym razie przyznany zostanie „pre-settled status”.

Jeśli posiadasz numer ubezpieczenia społecznego (ang. National Insurance number), na podstawie którego figurujesz w rejestrze podatników i świadczeniobiorców, wystarczy go podać we wniosku, a długość twojego pobytu w UK zostanie zweryfikowana automatycznie, bez potrzeby dołączania dodatkowych dokumentów. Osoby nieposiadające takiego numeru mogą natomiast dostarczyć np.:

• wyciągi bankowe potwierdzające otrzymywanie pensji lub dokonywanie wydatków na terenie Wielkiej Brytanii,
• pismo od brytyjskiego pracodawcy potwierdzające zatrudnienie,
• pisma ze szkoły lub uczelni, a także dyplomy potwierdzające uczęszczanie na zajęcia w brytyjskiej placówce oświatowej,
• umowę kredytu hipotecznego zaciągniętego na zakup nieruchomości w UK lub umowę najmu – wraz z dowodami płatności,
• pisma ze szpitali lub domu opieki potwierdzające pobyt w tego typu placówce,
• rachunki i faktury,
• bilety podróżne.

Obszerniejszą listę dokumentów, które mogą posłużyć jako dowód zamieszkiwania w Wielkiej Brytanii, znajdziesz tutaj. Jeżeli wiesz na pewno, że uzyskasz najwyżej tymczasowy status osoby osiedlonej, wystarczy dołączyć zaledwie jeden taki dowód, powstały w ciągu ostatniego półrocza.

Pamiętaj tylko, że zdjęcia i filmy, jak również prywatna korespondencja nie zostaną za ów dowód uznane. Jeśli zaś chcesz dowieść minimum pięcioletniego pobytu w UK, należy postarać się o dokumenty obejmujące możliwie długi okres, ponieważ do wniosku można dołączyć maksymalnie 10 tego typu załączników, z których żaden nie może zajmować więcej niż 6 MB pamięci.

Wniosek o status osoby osiedlonej

Sam wniosek składa się bowiem elektronicznie, na stronie brytyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (ang. Home Office). Można to zrobić przy użyciu zarówno komputera, jak i tabletu czy telefonu z systemem Android lub iOS.

Dysponować należy adresem e-mail oraz numerem telefonu, dokument tożsamości zaś zeskanować, używając w tym celu np. dedykowanej aplikacji o nazwie „EU Exit: ID Document Check”, która pozwala od razu dołączyć go do wniosku.

Jeśli nie masz odpowiedniego telefonu, możesz skorzystać z urządzenia należącego do innej osoby. Możesz też udać się do jednej z placówek wykonującej skany na potrzeby procesu ubiegania się o „settled status”. Najbliższą tego typu placówkę znajdziesz tutaj, podając swój kod pocztowy. W ostateczności dokument można przesłać pocztą. Najpierw jednak i tak trzeba wypełnić wniosek online (wgrywając do niego zdjęcie) oraz skontaktować się telefonicznie z jednym z centrów pomocy, których numery znajdziesz z kolei tutaj.

Ile kosztuje uzyskanie statusu osoby osiedlonej w UK

Dodatkowa usługa skanowania (nie przez aplikację) może okazać się odpłatna, jednak samo złożenie wniosku o nadanie statusu osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii nic nie kosztuje. A jeżeli nawet ktoś zdążył uiścić jakąś opłatę, to zostanie mu ona automatycznie zwrócona w ciągu 10 dni roboczych.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że jeśli ktoś złożył wcześniej wniosek imigracyjny i wniósł z tego tytułu należną opłatę, a teraz ubiega się o przyznanie „settled status”, to ta opłata również zostanie mu zwrócona, a sama sprawa imigracyjna – zawieszona. W celu uzyskania szczegółowych informacji na ten temat należy indywidualnie kontaktować się z Wydziałem ds. imigracji i wiz brytyjskich.

Kryminalna przeszłość a ubieganie się o „settled status”

We wniosku o przyznanie statusu osoby osiedlonej pojawią się pytania m.in. o twoje dane, ale też o to, czy masz na koncie jakieś zatargi z prawem. Chodzi o wyroki wydane zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i poza jej granicami. W formularzu nie trzeba „przyznawać się” do:

• wyroków, które uległy tzw. zatarciu,
• zatrzymań, które zakończyły się tylko pouczeniem,
• kar alternatywnych, takich jak np. mandat za przekroczenie prędkości.

Kryminalna przeszłość sama w sobie nie dyskwalifikuje z ubiegania się o status osoby osiedlonej (zwłaszcza jeśli w grę nie wchodziły bardzo poważne wykroczenia), jednak próba jej zatajenia może już wpłynąć na decyzję o nieprzyznaniu takiego statusu. Każda pełnoletnia osoba, która o niego wnioskuje, jest bowiem prześwietlana pod kątem popełnienia przestępstwa w kryminalnych bazach danych.

Uwaga: czas spędzony w więzieniu nie zalicza się do wymaganych 5 lat nieprzerwanego pobytu w UK, nawet jeśli było to więzienie brytyjskie. Okres potrzebny do uzyskania „settled status” liczony jest dopiero od momentu opuszczenia zakładu karnego.

Kto powinien się starać o status osoby osiedlonej (a kto nie musi)

Powyższa procedura dotyczy obywateli państw należących do Unii Europejskiej, a także obywateli Szwajcarii, Islandii, Norwegii i Liechtensteinu. O „settled status” mogą ubiegać się jednak także obywatele innych krajów, o ile są lub byli oni blisko związani z obywatelami wymienionych państw czy Brytyjczykami (w pewnych okolicznościach nawet jeśli nie mieszkali wcześniej w UK). W ich przypadku zastosowanie mogą znaleźć jednak nieco inne zasady, z którymi szerzej zapoznać się można tutaj.

Jeśli ktoś, kto nie ma brytyjskiego obywatelstwa, po 30 czerwca 2021 r. nadal chce mieszkać na Wyspach, musi złożyć wniosek o nadanie statusu osoby osiedlonej nawet wtedy, gdy:

• urodził się na terytorium Wielkiej Brytanii – obywatelstwo nie jest bowiem przyznawane automatycznie (to, czy zostało ono przyznane, da się sprawdzić na tej stronie),
• jest członkiem najbliższej rodziny obywatela UE, Liechtensteinu, Szwajcarii, Norwegii albo Islandii, który nie musi ubiegać się o „settled status” (p. niżej),
• jest członkiem najbliższej rodziny obywatela UK.

„Settled status” a prawo stałego pobytu w Wielkiej Brytanii

W szczególnej sytuacji znajdują się osoby posiadające prawo stałego pobytu w Wielkiej Brytanii. Podzielić je można na legitymujące się dokumentem typu „UK permanent residence”, oraz na takie, którym przyznano „indefinite leave to remain (ILR)”, ewentualnie „indefinite leave to enter”.

W przypadku „UK permanent residence” należy złożyć wniosek o nadanie statusu osoby osiedlonej, ale nie trzeba przy tym udowadniać, że przebywało się na Wyspach nieprzerwanie od 5 lat. Alternatywą jest rozpoczęcie starań o brytyjskie obywatelstwo przed 30 czerwca 2021 r.

Uwaga: dokument opatrzony napisem „registration certificate” nie jest kartą stałego pobytu.

Osoby dysponujące zaświadczeniem typu „indefinite leave” nie muszą natomiast wnioskować o „settled status”, ale mogą to zrobić (również bez konieczności udowadniania nieprzerwanego pobytu). Chociażby po to, by móc ewentualnie opuścić Wielką Brytanię na 5 lat bez utraty uprawnień, a nie – jak obecnie – zaledwie na 2 lata.

O nadanie statusu osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii wcale zaś nie muszą ubiegać się:

• obywatele Irlandii (również w przypadku posiadania podwójnego obywatelstwa),
• osoby pracujące w UK, ale mieszkające w innym kraju,
• osoby niepodlegające kontroli granicznej – np. dyplomaci czy przedstawiciele NATO; jeśli ich sytuacja (chociażby zawodowa) ulegnie zmianie, osoby takie będą mogły w ciągu 90 dni złożyć wniosek o „settled” status nawet po 30 czerwca 2021 r., o ile tylko mieszkały na Wyspach przed końcem 2020 r.

Dzieci

Dziecko także musi uzyskać status osoby osiedlonej. Wniosek może złożyć samodzielnie, a gdy ma ono mniej niż 21 lat, w jego imieniu może też zrobić to rodzic – nawet jeśli sam nie kwalifikuje się do otrzymania „settled status”.

Jeśli natomiast się kwalifikuje, powinien aplikować wcześniej, a we wniosku dziecka podać numer swojej aplikacji. Dzięki temu oba podania zostaną rozpatrzone razem, a w przypadku dziecka nie trzeba będzie udowadniać ciągłości pobytu w Wielkiej Brytanii (konieczne będzie natomiast wykazanie istniejącego pokrewieństwa, czyli np. przedstawienie aktu urodzenia).

Kiedy można przebywać w UK krócej niż 5 lat, aby uzyskać „settled status”

Pobyt w UK nie zawsze musi zresztą trwać nieprzerwanie aż 5 lat. Niekiedy dopuszcza się krótszy okres, np. wtedy, gdy:

• ktoś utracił zdolność do pracy wskutek choroby lub wypadku – warunkiem uzyskania „settled status” jest albo wcześniejszy pobyt w Wielkiej Brytanii trwający minimum 2 lata, albo dowiedzenie, że owa choroba lub wypadek były bezpośrednio związane z pracą na Wyspach (można przedstawić np. dokument uprawniający do świadczeń z tego tytułu);
• ktoś odszedł na wcześniejszą emeryturę – warunkiem jest wówczas albo wcześniejszy pobyt w UK przez minimum 3 lata i praca (w tym samozatrudnienie) przez minimum rok, albo bycie partnerem lub współmałżonkiem osoby posiadającej brytyjskie obywatelstwo;
• ktoś podejmuje pracę poza Wielką Brytanią – spełnić należy jednocześnie obydwa warunki: przebywać wcześniej w UK przez minimum 2 lata i wracać do znajdującego się tam domu średnio przynajmniej raz w tygodniu.

Dotyczy to nie tylko „samego zainteresowanego”, ale również członków jego najbliższej rodziny, tj. partnera (niekoniecznie małżonka) oraz pozostających na utrzymaniu rodziców lub dzieci, nawet jeśli osoby te nie są obywatelami UE, Islandii, Norwegii, Szwajcarii czy Liechtensteinu.

Jak długo czeka się na decyzję w sprawie „settled status”

Od momentu złożenia wniosku do chwili przyznania statusu osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii powinno minąć około 5 dni, chyba że wnioskodawca zostanie poproszony o dostarczenie dodatkowych dokumentów lub poprawienie danych.

W międzyczasie można aktualizować wprowadzone informacje (np. w związku ze zmianą dokumentu tożsamości), dodać numer aplikacji do aplikacji bliskiej osoby (np. dziecka, tak by podania zostały rozpatrzone razem), a także sprawdzać status sprawy na tej samej stronie, na której wypełniono formularz.

Przyznanie statusu osoby osiedlonej

Gdy „settled status” lub „pre-settled status” zostanie ci przyznany, otrzymasz wiadomość e-mail z linkiem do strony, na której znajdować się będzie stosowna informacja na ten temat. W razie potrzeby można ją udostępniać osobom trzecim – np. pracodawcom, przedstawicielom służby zdrowia czy urzędnikom na granicy. Fizyczny dokument otrzymują wyłącznie osoby nieposiadające ani karty stałego pobytu, ani obywatelstwa żadnego z państw UE, Liechtensteinu, Szwajcarii, Islandii czy Norwegii.

Takie osoby, chcąc sprowadzić do Wielkiej Brytanii członków swojej najbliższej rodziny przebywających na stałe poza UK, muszą to zrobić do 31 grudnia 2020 r. Krewni lub partner bądź małżonek muszą zaś wówczas sami złożyć wniosek o nadanie „settled status”. Jego posiadacze będący obywatelami UE i pozostałych wymienionych krajów będą natomiast mogli sprowadzić bliskich również w 2021 r. i później, o ile tylko łącząca ich relacja rozpoczęła się przed końcem 2020 r. i nadal istnieje.

Co zrobić, jeśli status osoby osiedlonej nie zostanie przyznany

Jeśli nadano ci tylko „pre-settled status”, choć kwalifikujesz się do uzyskania „settled status”, możesz złożyć wniosek ponownie, w dowolnej chwili (do 30 czerwca 2021 r.) i bez ponoszenia kosztów, za to dołączając np. dodatkowe dowody na długotrwały pobyt w UK.

Jeśli uważasz, że niekorzystna decyzja w twojej sprawie została wydana w wyniku błędu, możesz zawnioskować o ponowne rozpatrzenie podania (ang. administrative review). Następuje ono w ciągu 28 dni i kosztuje 80 funtów, przy czym pieniądze zostaną zwrócone, jeśli faktycznie doszło do pomyłki. Na zwrot opłaty nie można liczyć natomiast w sytuacji, gdy w międzyczasie dostarczysz dodatkowe dokumenty i to one wpłyną na zmianę rzeczonej decyzji.

Osoby, które złożyły wniosek 1 lutego 2020 r. lub później, mają ponadto prawo do odwołania się od niej w niezależnym trybunale. Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz tutaj.

Zdjęcia: Unsplash.com