Symbole narodowe USA

Amerykanie już od małego poznają narodowe symbole USA. Te ostatnie są jednak na tyle ciekawe, że warto je przybliżyć także osobom spoza Stanów Zjednoczonych.

Jak wytworzyć i podtrzymać poczucie wspólnoty obywateli kraju, którego mieszkańcy pochodzą ze wszystkich stron świata, a każdy ma prawo do wolności poglądów czy wyznania? Przykład Stanów Zjednoczonych pokazuje, jak ważną rolę odgrywają tutaj symbole narodowe. Amerykańscy patrioci mogą się z nimi utożsamiać i dumnie obnosić niezależnie od swej religii czy koloru skóry. W poniższym artykule prezentujemy historię tych symboli, a także ich znaczenie.

Dowiesz się z niego m.in.:

jakie elementy znajdują się na amerykańskiej fladze – i co oznaczają,
jak potocznie nazywa się flagę Stanów Zjednoczonych,
jakie są narodowe barwy USA – i co symbolizują,
kiedy wymyślono amerykańską flagę,
dlaczego liczba 13 jest tak ważna dla amerykańskich patriotów,
czego nie wolno robić z flagą Stanów Zjednoczonych,
kiedy można spalić amerykańską flagę albo zawiesić ją dołem do góry,
kiedy wywiesza się flagi w USA,
w jaki sposób Amerykanie oddają cześć fladze i śpiewają hymn narodowy,
co to jest „Pledge of Allegiance”,
kiedy i w jakich okolicznościach powstał hymn Stanów Zjednoczonych,
co oznaczają symbole widniejące na Wielkiej Pieczęci USA.

Szacunek do symboli narodowych i wiedza na ich temat wpajane są Amerykanom już od najmłodszych lat. Znajomością tych symboli muszą się też wykazać osoby pragnące zostać obywatelami USA. Imigranci, wdzięczni za znalezienie w Stanach lepszych warunków do życia, często zresztą okazują się większymi patriotami niż niejeden mieszkaniec tego kraju „z dziada pradziada” (cudzysłów użyty nieprzypadkowo, bo spora część Amerykanów tak naprawdę dopiero od pokolenia czy dwóch może mówić o sobie w ten sposób).

Flaga USA

Bodaj najważniejszym symbolem narodowym Stanów Zjednoczonych jest amerykańska flaga, rozpoznawalna na całym świecie. Składa się z 13 poziomych pasów – 7 czerwonych i 6 białych, ułożonych naprzemiennie, począwszy od czerwonego – oraz umieszczonego w lewym górnym rogu granatowego prostokąta zwanego kantonem, na którym widnieją pięcioramienne białe gwiazdy.

„Stars and Stripes”, czyli po polsku właśnie: „Gwiazdy i Pasy”, to jedna z potocznych nazw flagi USA. Rzadziej używaną jest „Old Glory” („Dawna Chwała”). Czasem też spotkać się można z określeniami takimi jak „Red, White, Blue” („Czerwony, Biały, Niebieski” – kolory te nie tylko widnieją na fladze, ale są też barwami narodowymi Stanów Zjednoczonych) albo „The Star-Spangled Banner” („Gwieździsty Sztandar”). Przy czym ta ostatnia nazwa częściej niż do samej flagi odnosi się raczej do inspirowanego nią hymnu USA, o którym szerzej za chwilę.

Historia i znaczenie

Amerykańska flaga nie zawsze wyglądała tak, jak obecnie. Jej pierwotną wersję ustanowiono 14 czerwca 1777 r., ale od tamtej pory miejsce miało aż 26 zmian, dotyczących przede wszystkim liczby i układu gwiazd na kantonie. Każda gwiazda symbolizuje bowiem jeden ze stanów, ostatnią zaś – pięćdziesiątą, reprezentującą Hawaje – dodano w 1960 r. A dokładniej: 4 lipca, czyli w święto niepodległości, która to data była oficjalnie ustanowionym dniem wprowadzania zmian w wyglądzie flagi od 1818 r. M.in. dlatego właśnie choć gwiazd jest na niej obecnie 50, zmian tych było niemal dwa razy mniej – niektóre stany przyłączano do kraju po prostu między kolejnymi lipcami.

Na samym początku natomiast gwiazd było tyle samo co pasów, czyli 13. Liczba ta oznacza 13 założonych w Ameryce Północnej kolonii brytyjskich, które zjednoczyły się i zbuntowały przeciwko królowi Jerzemu III, tworząc zalążek nowego państwa. Co jednak ciekawe, przyjęta przez nie flaga mocno przypomina flagę Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej – znajdujący się w jej lewym górnym rogu kanton z flagą Zjednoczonego Królestwa (tzw. Union Jack) zastąpiono tylko tym granatowym z gwiazdami.

W miarę przyłączania kolejnych stanów na fladze pojawiały się kolejne pasy i gwiazdy, jednak wkrótce przestało to dobrze wyglądać. W pewnym momencie powrócono więc do oryginalnej liczby pasów – na pamiątkę 13 zbuntowanych kolonii – i dodawano już tylko gwiazdy. Od początku niezmienna zaś pozostaje symbolika pojawiających się na fladze barw: biel oznacza niewinność i czystość, czerwień – niezłomność i męstwo, a błękit – czujność, wytrwałość i sprawiedliwość.

Przeczytaj: Służba wojskowa w USA

Kodeks Flagi Stanów Zjednoczonych

Dziś wygląd flagi regulują specjalne przepisy, ściśle określające m.in. proporcje poszczególnych elementów: szerokość pasów, średnicę gwiazd, odległości pomiędzy nimi itp. Istnieją też zasady dotyczące obchodzenia się z tym symbolem narodowym, spisane przez rząd amerykański w tzw. Kodeksie Flagi Stanów Zjednoczonych (ang. United States Flag Code). Najciekawsze wytyczne w nim zawarte prezentujemy niżej:

wisząca flaga nie powinna dotykać ziemi ani omiatać osób czy przedmiotów;
nie wolno nią zakrywać sufitu;
flaga może wisieć „do góry nogami” wyłącznie wówczas, gdy sygnalizuje się w ten sposób poważne niebezpieczeństwo;
flagi nie wolno zgniatać, włóczyć po ziemi ani używać do przenoszenia czegokolwiek;
flagi nie należy używać jako dekoracji, wykorzystywać w celach reklamowych, umieszczać jej na towarach i opakowaniach, które mogą zostać wyrzucone, ani używać jako części stroju; nie należy jej ponadto umieszczać na samochodach, pociągach i łodziach, może się za to ona znaleźć na mundurach wojskowych, strażackich, policyjnych czy należących do członków organizacji patriotycznych (te przepisy akurat zdają się nie być szczególnie przestrzegane);
na fladze nie należy umieszczać żadnych rysunków ani znaków, w tym liter i cyfr;
gdy towarzyszą jej inne flagi, np. stanowe lub należące do jakichś organizacji, flaga amerykańska nie może znajdować się niżej ani być mniejsza od nich; jeśli wszystkie flagi wiszą na tej samej wysokości i mają ten sam rozmiar, flaga amerykańska powinna być umieszczona na miejscu honorowym, tj. po lewej stronie z perspektywy obserwatora;
jeśli wywieszone są jednocześnie flagi innych państw, każda musi mieć własny maszt, taki sam rozmiar i być powieszona na takiej samej wysokości, a także wciągana i opuszczana równocześnie z innymi;
flagę amerykańską należy wciągać na maszt energicznie, a opuszczać powoli;
aby umieścić flagę w połowie wysokości masztu na znak żałoby, trzeba ją najpierw wciągnąć do końca, a potem opuścić do połowy (dlatego właśnie mówi się o „opuszczaniu” flag w związku z żałobą);
jeśli flaga USA przykrywa trumnę, powinna zostać ułożona tak, aby prostokąt z gwiazdami znalazł się bliżej głowy zmarłego, a ponadto w okolicach jego lewego ramienia (od strony serca); flagi nie spuszcza się wraz z trumną do grobu, ale oddaje złożoną żyjącym członkom rodziny;
flagę należy składać w ściśle określony sposób, tak aby po złożeniu miała kształt trójkąta i aby widoczny był tylko granatowy fragment z gwiazdami;
w razie potrzeby flagę należy wyczyścić lub naprawić; jeśli flaga jest zbyt zużyta, aby wciąż służyć jako symbol USA, niszczy się ją z szacunkiem, najlepiej poprzez uroczyste spalenie podczas Dnia Flagi (który przypada 14 czerwca, tj. w rocznicę ustanowienia flagi Stanów Zjednoczonych przez Kongres); palenie flagi w innych okolicznościach jest zabronione i postrzegane jako wyraz zniewagi wobec tego, co owa flaga reprezentuje;
jeśli flaga amerykańska jest wywieszona w nocy, musi być oświetlona (zasadniczo zaś wywieszana jest tylko od wschodu do zachodu słońca);
podczas wciągania lub opuszczania flagi należy stać na baczność; mundurowi salutują, a cywile kładą prawą rękę na sercu (jeśli mężczyzna ma nakrycie głowy, powinien je zdjąć i przytrzymać tą ręką przy lewym ramieniu); fladze można oddać w ten sposób szacunek również w innych momentach.

Kiedy wywiesza się flagi w USA

Instytucje publiczne w USA wywieszają flagę przez cały rok. Obywatele też mają do tego prawo, aczkolwiek Amerykanie najczęściej manifestują swoje przywiązanie do flagi i kraju podczas świąt państwowych, takich jak:

Independence Day, 4 lipca – dzień niepodległości,
Veteran’s Day, 11 listopada – dzień weteranów wojen,
President’s Day – dzień prezydenta, obchodzony w trzeci poniedziałek lutego,
Memorial Day – dzień pamięci o żołnierzach poległych w służbie ojczyźnie, obchodzony w ostatni poniedziałek maja; przy pomnikach i na grobach ofiar wojennych umieszcza się wówczas małe flagi, te duże zaś przed południem są opuszczone do połowy masztu, a od południa do zachodu słońca wiszą na pełnej wysokości.

Ślubowanie wierności

Flaga USA pojawia się ponadto w tekście tzw. ślubowania wierności (ang. Pledge of Allegiance), wygłaszanym zawsze na początku posiedzeń Kongresu czy władz lokalnych, a nawet wielu organizacji niepublicznych. „Pledge of Allegiance” regularnie – często wręcz codziennie – powtarzają również uczniowie amerykańskich szkół, np. na apelach, co stanowi kluczowy element wychowania patriotycznego młodych obywateli USA.

Pełen tekst ślubowania, czyli:

I pledge allegiance to the Flag of the United States of America, and to the Republic for which it stands, one Nation under God, indivisible, with liberty and justice for all,

tłumaczy się zwykle jako:

Ślubuję wierność fladze Stanów Zjednoczonych i republice, którą ona reprezentuje. Jeden naród, a nad nim Bóg, naród niepodzielny, zapewniający wolność i sprawiedliwość wszystkim,

choć interpunkcja oryginału sugeruje, że wierność ślubowana jest także samemu narodowi, przez co siła oddziaływania przysięgi na budowanie poczucia wspólnoty zdaje się jeszcze większa.

„Pledge of Allegiance” wygłasza się w podobny sposób, w jaki oddaje się honor wciąganej na maszt fladze (p. wyżej), czyli stojąc na baczność i salutując lub trzymając prawą rękę na sercu, zdjąwszy – w przypadku mężczyzn – nakrycie głowy.

Hymn Stanów Zjednoczonych

Podobną postawę Amerykanie winni przyjąć podczas śpiewania – lub słuchania – hymnu narodowego. Jeśli w zasięgu wzroku znajduje się wtedy flaga, należy zwrócić się w jej kierunku. To ona właśnie zainspirowała powstanie słów pieśni zatytułowanej zresztą jako „The Star-Spangled Banner”. Widniało na niej wówczas 15 gwiazd i 15 pasów. Był to rok 1814, schyłek wojny brytyjsko-amerykańskiej.

Anglicy bombardowali położony w Baltimore Fort McHenry. Wysłany przez Amerykanów negocjator, prawnik Francis Scott Key, obserwował ostrzał z pokładu angielskiego okrętu „HMS Minden”, gdzie został zatrzymany i na skrawku papieru zapisał wiersz zaczynający się od: „Oh, say, can you see…”. Po ostatecznym wycofaniu się Anglików uradowani żołnierze i cywile amerykańscy zaczęli go śpiewać na melodię utworu „To Anacreon in Heaven”, skomponowanego w 1780 r. przez… Brytyjczyka, Johna Stafforda Smitha.

Hymnem Stanów Zjednoczonych był zresztą wtedy hymn brytyjski, czyli „God Save the Queen” („Boże, chroń królową”), tyle że z innym tekstem („My Country, 'Tis of Thee”). I pozostał nim jeszcze przez ponad sto lat! Pieśń autorstwa Francisa Scotta Keya przyjęta została bowiem przez Kongres jako oficjalny hymn państwowy dopiero 3 marca 1931 r. Dziś wykonywana jest podczas wielu uroczystości, nie tylko państwowych – takich jak choćby rozgrywki futbolu amerykańskiego Super Bowl – przez największe gwiazdy.

Wielka Pieczęć Stanów Zjednoczonych

Ostatni symbol narodowy USA, który chcielibyśmy tutaj przedstawić, jest stosunkowo najsłabiej rozpoznawalny poza Stanami Zjednoczonymi – choć widnieje na każdym banknocie jednodolarowym, a dolary same w sobie postrzegane są w wielu kulturach jako symbol amerykańskiego dobrobytu i stylu życia. Mowa mianowicie o Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych (ang. Great Seal of the United States), w który to sposób określa się nie tylko pieczęć jako taką, ale przede wszystkim znajdujące się na niej wizerunki.

Awers

Awers przedstawia bielika amerykańskiego (ang. bald eagle), czyli powszechnie kojarzonego ze Stanami Zjednoczonymi orła. Co ciekawe, Benjamin Franklin – jeden z ojców założycieli USA – początkowo sprzeciwiał się wykorzystaniu wizerunku tego drapieżnika. Znacznie bardziej odpowiedni był jego zdaniem… indyk. Niezdarny chód i gulgotanie tego ostatniego mogłyby jednak stać się przedmiotem kpin, dlatego ostatecznie na awersie pieczęci pojawił się właśnie dumny bielik.

Ma on rozpostarte skrzydła, a w szponach trzyma 13 strzał i gałązkę oliwną o 13 liściach. Liczba 13 nawiązuje oczywiście do liczby zbuntowanych kolonii (p. wyżej) i jeszcze nieraz pojawi się w kontekście pieczęci. Strzały i gałązka symbolizują odpowiednio gotowość Stanów Zjednoczonych do prowadzenia wojen oraz zdolność do utrzymania pokoju. Przy czym pokój jest tu wartością nadrzędną, na co wskazuje głowa orła zwrócona w kierunku gałązki.

Na piersi ptaka widnieje tarcza przypominająca nieco flagę USA, z tym że 13 pasów ułożonych jest tak, że te zewnętrzne są koloru białego (a nie czerwonego), na niebieskim tle nie ma zaś gwiazd. Gwiazdy znajdują się za to w nimbie nad głową orła. Jest ich 13, podobnie jak liter na wstędze, którą ptak trzyma w dziobie. Litery te układają się w napis „E Pluribus Unum”, co po łacinie oznacza „Jedno [uczynione] z wielu” i stanowi motto Stanów Zjednoczonych.

Rewers

Na rewersie pieczęci umieszczono z kolei niedokończoną piramidę z 13 (a jakże!) warstw kamieni. W miejscu, w którym powinien znajdować się jej wierzchołek, unosi się wpisane w trójkąt tzw. Oko Opatrzności. Koreluje z nim widniejąca powyżej łacińska sentencja „Annuit Coeptis”, złożona oczywiście z 13 liter, zaczerpnięta zaś z „Eneidy” Wergiliusza. Przetłumaczyć można ją jako: „[Bóg] spojrzał życzliwie na nasze przedsięwzięcie”.

U dołu piramidy rzymskimi cyframi zapisano rok uchwalenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, czyli 1776. Poniżej znajduje się kolejna, też wzięta od Wergiliusza (ale tym razem z czwartej eklogi i składająca się z większej liczby liter) sentencja: „Novus Ordo Seclorum” oznaczająca „Nowy porządek wieków”. Było to wcześniej motto wolnomularstwa, z którego ikonografii pochodzi też zapewne symbol wszechwidzącego „Oka Opatrzności”.

Zastosowanie

Oryginalna pieczęć znajduje się w posiadaniu Sekretarza Stanu USA i służy do potwierdzania autentyczności dokumentów wydawanych przez władze Stanów Zjednoczonych, a po raz pierwszy została użyta 16 września 1782 r. Wizerunki Wielkiej Pieczęci spotkać można natomiast w bardzo różnych kontekstach, chociażby na wspomnianych banknotach jednodolarowych. Ponieważ zaś Stany nie posiadają tradycyjnego godła, w tej roli – np. na paszportach – wykorzystywany często jest też jej awers.

Przeczytaj również: Święta w Stanach Zjednoczonych (państwowe i nie tylko)

Zdjęcia: Unsplash.com, Pixabay.com

Tagi

życie w USA